What is that?”, vraagt de Italiaanse meneer. “Sorry, I don’t know”, antwoordt onze jonge gids. We lopen met negen mensen door museum Het Schip. Ik blijk de enige Nederlander, daarom is de rondleiding in het Engels. Thema is de sociale woningbouw in Amsterdam aan het begin van de vorige eeuw, en centraal staat de modelwoning waar we zijn aanbeland.
Foto: Nationaal Archief
Daar ziet de Italiaan dus dat kastje van dertig bij veertig centimeter, een distributieradio. In 1921 kreeg de familie Bauling in Koog aan de Zaan vaak buren op bezoek die wilden meeluisteren met zoon Janus, een radio-amateur. Er waren toen nog nauwelijks apparaten te koop, je moest ze zelf bouwen en dat konden er niet veel. Janus wel. Maar zijn ouders vonden het te druk worden in huis. Weg met die visite! De scholier bedacht daarop een mooi verdienmodel. Hij bouwde vier extra luidsprekers, plaatste die bij vier buren en sloot ze met kabels aan op zijn radio. Met een knop konden de buren dat kastje in- en uitschakelen en zo naar believen meeluisteren met het toestel van Janus, dat altijd aan stond. De buren betaalden een klein bedrag per week en Janus verdiende zo een leuk zakcentje.
Hilversum 1 en 2
Meer wijkbewoners namen een abonnement en het werd een bedrijf. Dat voorbeeld werd in het hele land gevolgd. Er ontstonden honderden radiodistributie- bedrijven. Door meerdere radio’s aan te sluiten op het netwerk werden meer zenders doorgegeven, de schakelaar werd een keuzeschakelaar. Al snel werden Hilversum 1 en 2 wettelijk verplicht en mochten twee andere stations naar keuze worden toegevoegd.
De draadradio
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bracht de Duitse bezetter alle radiodistributiebedrijven onder bij de PTT en verbood uitzendingen van buitenlandse zenders. Na de bevrijding bleef het systeem een populair alternatief voor de echte radiotoestellen, die hartstikke duur waren. De draadradio, zoals het intussen genoemd werd, was voor mensen met een kleine beurs dus aantrekkelijk. Na de rondleiding probeer ik aan de Italiaan uit te leggen wat distributieradio was, maar we begrijpen elkaar niet helemaal. Daarom besluit ik met: “Ach meneer, het Nederlandse omroepsysteem is nu eenmaal onbegrijpelijk.” De laatste draadradio-aansluiting werd precies 50 jaar geleden opgeheven.
Tekst: Gerri Eickhof
