Oranje-archieven straks leeg

Het kwam niet als een verrassing, maar het moment zelf wel. Het bestuur van de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau (SHVON), voor velen beter bekend als het Koninklijk Huisarchief, laat onafhankelijk onderzoek doen naar objecten met een koloniale herkomst die tot de Koninklijke Verzamelingen behoren.

Het onderzoek is essentieel bij het beantwoorden van de vraag over rechtmatigheid en rechtvaardigheid van het beheren van deze objecten. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima, zo liet de Rijksvoorlichtingsdienst weten, “hechten daarom groot belang aan dit onafhankelijk onderzoek”. Het bestuur van de SHVON, bestaande uit koningin Máxima (voorzitter), drs. P.J. Schoon en mr. G.J. de Graaf, heeft een commissie benoemd voor de begeleiding van het onderzoek. Deze commissie selecteert één of meer onderzoekers; naar verwachting neemt het onderzoek minimaal anderhalf jaar in beslag. Ik vind het een mooie stap.

Want het is nodig. Nederland heeft een koloniaal verleden, maar tot nu toe weten we daar slechts weinig van. De meeste Nederlanders lopen trots rond in Indonesië of Zuid-Afrika en stellen ronduit tevreden vast dat die landen ooit ’van ons’ waren en herkennen ook veel in die landen dat uit ’onze’ tijd stamt. Omgekeerd hebben wij veel aan die tijd te danken. Denk alleen al aan ons eten. We beschouwen maaltijden als saté en nasi als eigen gerechten, waarmee we zijn opgegroeid. Niemand in ons land of in de voormalige koloniën zal daarmee zitten. Maar anders ligt het met de rijkdommen die wij uit deze landen meenamen en die wij als ons eigendom beschouwden. Het rijke Nederland van nu heeft een basis van rijkdom die te danken is aan onze koloniën.

Wie kijkt naar de rijkdom van Nederland en naar hoe die voormalige delen van het koninkrijk er nu voor staan, ziet grote verschillen. Wij zijn rijk en zij niet, om het simpel te zeggen. Waar dat aan ligt is moeilijk vast te stellen, naar mijn mening. Maar vaststaat dat we veel aan het huidige Indonesië, de voormalige Antillen en Suriname te danken hebben. Als we dat erkennen, zijn we al op een beetje op weg richting het begrip waar deze landen om vragen en kunnen we ook ons slavernijverleden duidelijker bespreken. Ook dat is nodig, vind ik. Maar de Oranjes hebben nu een stap genomen om uit te zoeken of wat zij in bezit hebben eigenlijk niet als een geschenk mag worden gezien, maar gewoonweg uit die landen is weggehaald en als geschenk is aangeboden. Dat gaat nog een hele klus worden.

Want wat doe je met gevoeligheden als nationale geschenken? Door de geschiedenis heen hebben de Oranjes staan te springen van blijdschap als ze een cadeau van het volk kregen. Niemand zal het hardop zeggen, maar de Hollanders hadden een hardhandige reputatie als het ging om mooie objecten afhandig te maken van de inwoners van de koloniën. In hoeverre is het dan nog wel de vraag of het echt een cadeau is geweest en of de Oranjes dat hadden kunnen weten…

Agenda 2022  Koninklijk huis

28 november Koningin Máxima reikt de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs uit aan de Anne Frank Stichting. Straat Museum, Amsterdam.
29 november Koning Willem-Alexander reikt de Erasmusprijs uit aan de Israëlische schrijver David Grossman. Koninklijk Paleis, Amsterdam.
1 december     Prinses Margriet heropent het Verzetsmuseum in Amsterdam.