Ruzie… ’t Komt in de beste families voor

Familieruzies komen veel vaker voor dan je wellicht denkt. Binnen drie op de vijf families is wel eens ruzie (geweest), als we op resultaten van het MAX Opinie Panel afgaan. Elisabeth spreekt haar zussen al 35 jaar niet meer. “Ik ben uitgegumd uit het familieboek.”

Haar ogen spuwen vuur als ze over het pijnlijke moment vertelt. Elisabeth komt net terug van een vakantie naar Praag. Als ze de post van de deurmat haalt, ziet ze een bericht van haar moeder. De vrouw van wie ze al lang niets heeft gehoord. “Ik dacht: wat een leuke foto van mijn moeder. Ik krijg eindelijk een bericht van haar terug.” Maar de schok is groot. ‘Tot ons leedwezen is overleden… We hebben goede gedachten aan haar.’ En wie stond er niet op de kaart? Ik.”

‘ONVOORSTELBARE PIJN’
Buitengesloten worden door je eigen familieleden is zeer pijnlijk, zegt familietherapeut Else-Marie van den Eerenbeemt. “Dit levert veel ellende op. Het gebeurt vaak bij kinderen uit een eerste huwelijk die niet op een rouwkaart staan. Soms weten ze zelfs niet wanneer er een crematie of begrafenis is. En ze horen niets van het verdelen van de spullen. Dat blijft een onvoorstelbare pijn.”

GEBEURTENIS UIT HET VERLEDEN
Volgens Van den Eerenbeemt gaan ruzies meestal niet om geld of spullen. De oorzaak ligt vaak bij gebeurtenissen uit het verleden. “Het draait vooral om erkenning. Dus wat je betekent hebt. En dat is iets anders dan het geven van een compliment”, vertelt de grand dame van de familietherapie aan haar keukentafel. “Ik had twee zusters in mijn praktijk van in de tachtig jaar. Op een moment zei de één tegen de ander: ‘Toen moeder zo depressief was, was jij er voor haar. Toen kon ik studeren en heb jij voor moeder gezorgd. Dat heb ik je nooit verteld, maar ik heb het wel gezien.’ En deze twee vrouwen gingen gelukkig de deur uit.”

ZORG VOOR DE OUDERS
Van den Eerenbeemt ziet vaak dat ruzie ontstaat zodra voor de ouders gezorgd moet worden. Vooral als één kind alle zorg naar zich toetrekt. Fleur (niet haar echte naam) kan hierover meepraten. Ook bij haar is mantelzorg de aanleiding van de ruzie. Als haar zus ziek wordt, neemt Fleur de zorg voor haar ouders op zich. Ze komt erachter dat haar zus de zorg uit handen wil geven: vader en moeder moeten naar een verzorgingshuis. Als Fleur bij haar vader het idee oppert om de zorg via een persoonsgebonden budget in te kopen, gaat hij akkoord. Want thuisblijven is wat hij het liefste wil. Maar dit idee valt niet in goede aarde bij haar zus. “En toen was het einde oefening. Ik moest van het toneel af”, vertelt Fleur. In haar huiskamer staat een grote kast vol met ordners. Het zijn mappen met daarin de aanklachten van haar zus en broer. Het pijnlijke gevolg van het moment dat Fleur aan haar vader voorstelt om thuis te blijven wonen. De aanklachten beginnen als de ouders nog leven. Maar na hun overlijden volgt de grootste klap. “Ik was aangegeven voor drievoudige moord. Ik zou mijn ouders hebben vermoord én mijn tante.”

‘DE FOUT LIGT BIJ DE ANDER’
Een conflict met familie is volgens ontwikkelingstherapeut Steven Pont vaak onontkoombaar. “Omdat we niet werkelijk geïnteresseerd zijn in wat de ander drijft. Je gaat de ander overtuigen dat die het fout ziet.” Volgens Pont gebeurt dit eerst met woorden en daarna met stemverheffi ng. “Omdat we onszelf heel belangrijk vinden. En onze interpretatie op nummer één zetten.” Als je een confl ict niet goed aanpakt, wordt het een ruzie. Dat ruzies extreme vormen kunnen aannemen, weet Remco. Met zijn uiterlijk en instelling past hij als puber niet in het plaatje dat zijn ouders voor ogen hebben. Hij kleedt zich anders en heeft geen zin in een vervolgopleiding. Maar zijn ouders hebben hier geen oog voor. Tijdens de gesprekken hierover slaan bij Remco de stoppen door. Hij grijpt zijn vader bij zijn nek.” Het is nooit mijn bedoeling geweest om fysiek te zijn naar mijn ouders. Het was machteloosheid.” Vader Cees weet niet wat hij met zijn zoon aan moet en belt zelfs een aantal keer de politie. Vader en zoon gingen het gesprek aan. En nu, jaren later, realiseert vader Cees dat hij het niet altijd bij het rechte eind had. “Ik denk dat ik de lat niet alleen hoog heb gelegd, maar het was de verkeerde lat voor Remco. En hij voelde zich niet gehoord.” Dat is volgens ontwikkelingspsycholoog Steven Pont ook de reden waarom ruzies niet opgelost worden: mensen blijven zitten op de berg van hun eigen gelijk. “Je gaat de ander overtuigen dat die het fout ziet. In plaats van dat je geïnteresseerd bent in de ander en zegt: vertel eens.”

PRATEN HELPT
In sommige families komt het nooit meer goed. Zowel Elisabeth als Fleur brak defi nitief met haar familie. Ze blijven beschadigd achter en hebben hier last van. Fleur kon geen goede hulp vinden, totdat ze een ‘familieopstelling’ (zie kader) deed. Els van Steijn is expert op dit gebied. Volgens haar zijn veel problemen terug te voeren op het familiesysteem, de band met familieleden. Dat systeem kan zorgen voor hardnekkige patronen en steeds weer terugkerende confl icten en ruzies. Voor zowel Fleur als Elisabeth hielp het om over de ruzie te praten. Al is het probleem hier niet mee opgelost: gedeelde smart is halve smart…