Wat moet u doen bij een overlijden? Een handige checklist

Een overlijden komt bijna altijd onverwacht. En weet u wat u dan allemaal moet regelen? Praten over een naderend overlijden ligt nog altijd heel gevoelig. Maar toch is het belangrijk om het hier al over te hebben. Welke wensen zijn er als het gaat om de uitvaart? En zijn alle adressen wel voorhanden voor de rouwkaart?

Het handelen bij het overlijden van een geliefde lijkt zo eenvoudig. Bel de arts die het overlijden moet vaststellen, bel de uitvaartondernemer… Maar dat is de theorie van het internet. Daar staan vele rijtjes van zaken die je moet afhandelen. De praktijk is heel anders. Er is verdriet, stress, onzekerheid, soms zelfs paniek. De huisarts bellen ligt voor de hand, dat nummer is bekend. Maar dan. Een uitvaartondernemer, maar welke?

Regelgesprek over keuzes

Marieke Grevenstein stelt bijna elke week vast dat een toekomstig overlijden van een dierbare onbespreekbaar is. Met haar bedrijf Funeralhouse Uitvaarten begeleidt ze jaarlijks ruim veertig uitvaarten in Rotterdam, Breda en omgeving. “Maar bijna altijd zijn het onbekenden die me bellen. Nabestaanden spelen niet graag in op een overlijden dat eraan komt. Dat is voor later, tot het zover is.” De taak van de uitvaartverzorger is essentieel bij een overlijden. In eerste instantie zorgt hij of zij dat het lichaam overgebracht wordt naar een rouwcentrum of thuis wordt opgebaard. Als dat ’s nachts gebeurt, kan dat meestal tot de ochtend wachten. Dan volgt het regelgesprek over de keuzes die moeten worden gemaakt. Marieke: “Uitgangspunt is dat de nabestaanden handelen naar de wensen van de overledene. Begraven, cremeren? Opbaren? In een kist of een wade? Wat is er mogelijk op de dag van de uitvaart. Is die besloten of openbaar? En dan vaak het grootste probleem: de adressenlijst voor de rouwkaarten. Dat is een worsteling. Bijna niemand heeft de adressen van vrienden, kennissen en familie op een rijtje, waardoor de rouwkaarten minder vlot verstuurd kunnen worden.”

Contact met uitvaartverzekering

Meestal ligt de keuze van de uitvaartverzorger voor de hand. Bijna drie miljoen ouderen hebben een uitvaartverzekering. Als de nabestaanden dat weten, zullen ze die na een overlijden bellen. Alleen daarom hebben veel mensen een naturapolis afgesloten. Die houdt in dat de uitvaart ‘met gesloten beurzen’, volgens een standaardprocedure, geregeld wordt. Voor extra’s moet bijbetaald worden. Maar de nabestaanden zijn niet verplicht de verzekeraar van de overledene te bellen. Marieke: “Ik heb vaak te maken met verzekeraars. In een eerste gesprek met de nabestaanden komen ook mijn kosten ter sprake. Dat hoeft helemaal niet moeilijk te zijn. Ik maak een begroting, zodat de betrokkenen weten waar ze aan toe zijn. Dan ga ik na hoe het met de uitvaartpolis zit. Ach, soms gaat het om bedragen van € 100 of € 200… Maar soms zijn het grotere bedragen. Deze polissen kan ik te gelde maken en uiteraard in mindering op de kosten brengen. Dat geldt ook voor de naturapolissen. Daarvoor wordt een vast bedrag uitbetaald als de verzekeraar de opdracht niet krijgt. Het komt overigens bijna nooit voor dat de gespaarde bedragen toereikend zijn.”

Belangrijke keuze

De keuze voor een uitvaartverzorger is voor nabestaanden van groot belang. Marieke: “Je bent voor deze mensen het baken waarop ze varen. Je lost problemen op, stelt gerust, soms willen ze dat je ook de uitvaart leidt, een woordje spreekt, de andere sprekers inleidt. Je neemt de mensen bij de hand, denkt met ze mee, want zo’n gebeurtenis doet wat met je brein.”

Checklist wat te doen bij overlijden

• Melden bij de gemeente

Bij overlijden moet er veel gebeuren. Nabestaanden moeten het overlijden melden bij de burgerlijke stand in de gemeente van overlijden. Daardoor komt er een hele stroom regelingen tot stand die ze zelf niet hoeven uit te voeren. De gemeente geeft het overlijden door aan uitkeringsinstanties, zoals de Sociale Verzekeringsbank (om de AOW stop te zetten), het UWV voor bepaalde uitkeringen, het pensioenfonds en de zorgverzekering. Ook gaat er een seintje naar de Belastingdienst.

• Maand extra AOW

De AOW stopt een dag na het overlijden. Maar meestal hebben de nabestaanden nog recht op vakantiegeld over de maanden na mei. Op aanvraag kunnen ze ook nog een overlijdensuitkering krijgen van een maand bruto. Dat geld komt dus niet vanzelf.

• Belastingdienst wil aangifte overledenen

De Belastingdienst stuurt binnen vier weken na het overlijden een brief naar het adres van de overledene. Bij die brief zit een formulier waarop de nabestaanden de naam en het adres van een contactpersoon kunnen doorgeven. Alle post voor de overledene gaat naar de contactpersoon. Eerst komt, al dan niet digitaal, de aangifte inkomstenbelasting. Na een maand of vier de aangifte erfbelasting. De toeslagen van een alleenstaande worden direct stilgezet.

• Erfrechtverklaring niet altijd nodig

De volgende stap is de Verklaring van Erfrecht. Deze akte van de notaris geeft aan wie de erfgenamen zijn. Zo’n verklaring hebben erfgenamen nodig om toegang tot de bankrekeningen van de overledene te krijgen. Maar zo’n Verklaring van Erfrecht is duur en niet altijd nodig. Als er geen testament is, het spaargeld beperkt blijft tot ongeveer € 100.000 en eigenlijk wel duidelijk is dat het geld naar de langstlevende of de kinderen gaat, laten banken de eis om de rekeningen vrij te geven, vaak vallen. Dan is een Akte van Overlijden van de gemeente voldoende.

Vergeet niet…

• Abonnementen op te zeggen. Als iemand overleden is, moet dat eenvoudig lukken.
• Let op de hypotheek. Er kan een overlijdens­risicoverzekering zijn die gaat uitbetalen. De Vereniging Eigen Huis heeft hier meer informatie over.
• Stop verzekeringen van iemand die alleen woonde.
• Stop de aanwezigheid op sociale media, zoals Facebook, X of LinkedIn. U hebt daarvoor wachtwoorden nodig.

Tekst: Jaap Roelants

Dit en meer leest u in MAX Magazine 23. Bent u geen abonnee, maar wilt u niets meer uit de gids missen? U kunt hier abonnee worden.