Bij MAX op tv: onze bevrijding op film

Een speciale aflevering van ‘Nederland op Film’ toont aan de hand van films die gewone Nederlanders maakten in hun eigen omgeving hoe ons land tussen september 1944 en mei 1945 werd bevrijd van de Duitse bezetter. Omdat veel amateurfilmers tijdens de oorlogsjaren een laatste filmrol hadden bewaard voor de dag waarop de bevrijding eindelijk een feit zou zijn, kunnen we vandaag de dag nog van provincie tot provincie en van stad tot stad zien hoe die bevrijding verliep. En hoe daarop het grootste feest uit de geschiedenis losbarstte.

Nederland op Film

De beelden van triomfantelijk binnengehaalde geallieerde bevrijders en van de feesten die daarop volgden, contrasteren sterk met de beelden die andere amateurfilmers maakten van de dramatische gebeurtenissen uit het laatste oorlogsjaar. Zichtbaar zijn onder meer de verwoestende gevolgen van bombardementen op steden als Eindhoven, Maastricht en Den Haag. De strijd om Groningen is zichtbaar. Er zijn beelden van de Slag om de Schelde. Het oprukken van geallieerde troepen door de lucht en over de grond in het kader van Operatie Market Garden is te zien, een operatie die zou mislukken. Er zijn filmbeelden gemaakt die de dramatische schaarste tijdens de Hongerwinter voelbaar maken. Andere filmers legden de verwarring op Dolle Dinsdag vast, toen ten onrechte werd gedacht dat de oorlog al was afgelopen.

Stiekem gefilmd

Feije Riemersma, samensteller en maker van ‘Nederland op Film’ vertelt: “Tijdens de oorlog werd er bijna niet buitenshuis gefilmd, te gevaarlijk. Zo lang je in huis filmde, hoorde je daar de Duitsers niet over, maar je kon echt niet vrijelijk over straat lopen met je camera. Er waren mensen die dat wel deden en in de gevangenis belandden. Alles wat met de oorlog samenhing mocht je niet filmen, daar stonden zware straffen op. Er waren ook mensen die net deden alsof ze hun eigen kind aan het filmen waren en dan ging die camera net naar links; dan zag je al die Duitse voertuigen staan. Dat was heel gevaarlijk om te doen. Alles wat er aan bewegend beeld overgebleven is uit de oorlog, is door amateurs gemaakt. Het polygoonjournaal werd meteen na de capitulatie onder Duits gezag geplaatst. De amateurbeelden zijn in die zin ook journalistiek onafhankelijk. Elk van de filmers hoopte en dacht: ooit komt de bevrijding. Om die reden bewaarden veel van die amateurs altijd één rol voor het filmen van de bevrijding.”

Lees het hele artikel in MAX Magazine editie 18. Of kijk naar Nederland op Film op zondag 5 mei 22.05 uur op NPO 2.

Tekst: Eric van Onna