We betalen steeds meer elektronisch, maar… CONTANT GELD MOET B LIJVEN!

Sinds de uitbraak van de coronapandemie betalen we aan de kassa steeds vaker elektronisch, ook ouderen. Als het aan de winkeliers ligt verdwijnt contant geld helemaal. Dat mag nooit gebeuren, vinden consumentenorganisaties. Ze krijgen steun uit onverwachte hoek…

MAX-lezer John Velzenboer (71) uit Bussum heeft tegenwoordig niet eens cash in zijn portemonnee. “Hooguit een paar losse euro’s.” De verschuiving van contant naar elektronisch betalen was al een tijdje gaande, maar is door de pandemie in een stroomversnelling geraakt. Nog maar één op de vijf aankopen wordt met contant geld afgerekend. Bij 65-plussers is het eff ect van de pandemie op het gebruik van contant geld het sterkst. Rekenden zij begin 2020 nog bijna de helft van hun aankopen contant af, nu is dit nu nog maar bij een kwart. “Wel zo makkelijk”, zegt Velzenboer, “ik hoef niet steeds naar de fl appentap en op mijn iPad zie ik precies hoe mijn rekening ervoor staat.”

WIJ LOPEN VOOR
Het gebruiksvriendelijke elektronisch betalen was in Nederland al populair vóór corona. In 2019 betaalden consumenten in ons land 67% van hun aankopen met een betaalpas of creditcard tegenover ‘slechts’ 24% van de consumenten in de rest van Europa. Tijdens corona zijn we dus nóg minder contant gaan afrekenen. Dit zijn de meest genoemde redenen: de ontmoediging of weigering van contant geld door winkeliers, ‘het advies van de overheid’, ‘besmettingsgevaar’ (via biljetten/munten zelf of via contact met de winkelier) en het grotere gebruiksgemak door verhoging van de betaallimiet.

WEIGEREN MAG
Het aantal winkeliers dat brief- en muntgeld accepteert, is het afgelopen jaar gedaald naar 96%. Vooral in Amsterdam speelt veiligheid een rol bij de overstap naar een cashloze winkel. “Zelfs al zou je willen, bij veel winkels word je verplicht om met je pasje te betalen. Ik wist niet dat dat zomaar kan”, zegt Marga van Dis (68) uit Muiden. Een winkel mag contant geld weigeren, bevestigt de Consumentenbond. “Contant geld is een wettig betaalmiddel, maar winkels zijn niet verplicht het aan te nemen. Een winkelier moet wel duidelijk aangeven dat een bepaald betaalmiddel niet wordt geaccepteerd. Bijvoorbeeld met een sticker bij de deur of de kassa. Dit gebeurt ook regelmatig met briefjes van honderd. In normale omstandigheden vinden wij dat consumenten altijd moeten kunnen kiezen hoe ze betalen.”

ALS HET AAN DE WINKELS LAG…
Mevrouw Velthuizen uit Austerlitz schreef onze redactie: “Ik moest een nieuwe tuingieter hebben. Dus belde ik de Gamma om ‘m te bestellen en of ik dat cash kon betalen. Antwoord: ‘Nee, we mogen geen contant geld aannemen.’” Twee op de drie winkeliers zien het liefst dat hun klanten de boodschappen met de pinpas afrekenen. Dit zijn vooral de grootwinkelbedrijven (zoals supermarktketens) en pompstations. Maar ook in bijvoorbeeld de 210 kledingwinkels van terStal en bij de horecaketen New York Pizza kan alleen nog maar worden gepind. Sinds het coronavirus de kop opstak, kan er niet meer met contant geld worden betaald en dat blijft zo. “Omwille van de veiligheid van onze mensen en omdat het steeds moeilijker wordt om dagopbrengsten te kunnen afstorten”, zegt directeur/eigenaar Niek Gloudemans van terStal.

GEMEENTEN TERECHTGEWEZEN
Een jaar geleden werd nog succesvol actiegevoerd tegen de apotheken (met name apothekersketen Boots) die een alleen-pinnen-beleid volgden. Uiteindelijk bepaalde de Tweede Kamer dat contant betalen daar toch altijd mogelijk moet zijn, omdat medicijnen noodzakelijke goederen zijn. “Apothekers hebben een zorgplicht en moeten geen drempels opwerpen”, zegt Olof King van de Consumentenbond. In 26 gemeenten konden burgers niet met contant geld betalen aan de balie. Nog eens vier gemeenten accepteerden alleen gepast geld. Daar moeten zij echter op terugkomen, mede door een waarschuwing van de Europese Centrale Bank.

TWEEDELING VOORKOMEN
In maart 2020 vroeg de levensmiddelenhandel om een wettelijke mogelijkheid om contante betalingen niet langer te accepteren. Minister Hoekstra willigde dat verzoek niet in. Dat zou namelijk de tweedeling in de samenleving kunnen vergroten. Er zijn in Nederland zo’n vier miljoen mensen die minder goed in staat zijn om (altijd) te pinnen: laaggeletterden, mensen met een visuele beperking, mensen die onder bewind staan, dak- en thuislozen en een deel van de ouderen. Daar komen de mensen die niet wíllen pinnen – bijvoorbeeld vanwege privacy – nog bij. Wim Kampstra (88) uit Hilversum: “Ze weten in Den Haag al alles van me. Mag ik dan tenminste nog voor me houden waaraan ik mijn geld uitgeef? Ik betaal mijn kleinere boodschappen zoals een bosje bloemen daarom het liefst cash.” Joke Driessen uit Huizen: “Ik ben heel blij dat de boodschappen voor mij gehaald worden door vrijwilligers. Maar ik zou niet weten hoe dit terug te betalen als dit niet contant kan. Je geeft je pinpas toch niet zomaar aan een vreemde mee!”

GRIP OP DE UITGAVEN
Het Nederlands Instituut voor Budgetvoorlichting Nibud is bang dat geldproblemen zullen toenemen bij de groep die gewend is wekelijks een vast bedrag te pinnen en zo grip op de uitgaven te houden. “Contant geld is tastbaar en zichtbaar, je weet hoeveel je nog over hebt en dat helpt om verleidingen te weerstaan.” Typerend is dat mensen met een lager inkomen tot 23.400 euro vrijwel helemaal zijn teruggekeerd naar hun oude betaalgedrag van voor de pandemie: zo’n 40% rekent weer contant af. “Van kinds af aan is mij geleerd niet rood te staan bij de bank. Ik wil controle houden over mijn uitgaven en in mijn portemonnee kan ik precies zien hoeveel er nog over is voor de rest van de maand”, zegt Lydia Keizer (77) uit Dronten.

ALS ALLES PLATLIGT
De Nederlandsche Bank vindt het belangrijk dat contant geld breed geaccepteerd wordt en dat het aantal geldautomaten (dit jaar zijn er nog 3.850) ondanks de plofkraken niet verder afneemt. Contant geld is de enige manier voor mensen om onafhankelijk van een bank geld te bezitten. Bovendien moet in geval van een langdurige storing in het elektronische betalingsverkeer ook betaald kunnen worden. Dan is het handig als mensen een klein bedrag aan contant geld bij zich hebben. Het Nibud adviseert een bedrag van vijftig euro; daarmee moet een gezin met twee kinderen het een paar dagen kunnen redden.

SCHADUWECONOMIE
En dan is er nog het feit dat een deel van onze economie, de ‘schaduweconomie’ of ‘stille economie’, draait op ‘zwart’ en dus bij voorkeur contant geld. Afgezien van de inkomsten uit criminele activiteiten is het zwartwerken goed voor ruim 3,6 miljard euro (zie kader linksonder). Dat is overigens nog geen half procent van de totale economie (812 miljard), maar voor sommige beroepsgroepen geen onbelangrijke bron van inkomsten…