JANNEKE BRINKMAN ONTMOET KAMERVOORZITTER KHADIJA ARIB: ‘Ik heb het nooit cadeau gekregen in mijn leven’

Als Tweede Kamervoorzitter is PvdA-politica Khadija Arib (60) het gezicht van het Nederlandse parlement. In haar prominente rol in politiek Den Haag heeft ze een enorme populariteit vergaard, maar hoge bomen vangen veel wind. Zo wordt er ook aan haar stoelpoten gezaagd, zegt ze in een hartelijk en warm gesprek met Janneke Brinkman. Open vertelt ze over de lange weg die ze heeft afgelegd in haar leven.

Als Kamervoorzitter Khadija Arib haar vergaderkamer in Den Haag betreedt, geeft ze het meteen ruiterlijk toe; ze is met haar hoofd vandaag even ergens anders. Er is haar zojuist een artikel gestuurd dat geplaatst gaat worden op de nieuwssite van RTL. “Ik moet volgens mij op de brandstapel. Het is echt een vreselijk stuk, gebaseerd op louter anonieme bronnen. Werkelijk niets klopt wat erin staat. Er is geen beginnen aan om alle onjuistheden door te geven.” In het stuk, intussen gepubliceerd, buitelen de anonieme (oud-)parlementariërs over elkaar heen met kwalifi caties waar de honden geen brood van lusten: ‘manipulatief’, ‘achterbaks’, ‘leugenachtig’, ‘maakt misbruik van haar positie’. Het artikel maakt zelfs gewag dat ze de PVV zou paaien voor steun na de verkiezingen om opnieuw benoemd te worden tot Kamervoorzitter. Een opmerkelijke theorie, aangezien de PVV principieel tegen haar benoeming is als Voorzitter wegens haar dubbele nationaliteit; Arib heeft een Nederlands én Marokkaans paspoort.

Janneke: “Het is niet de eerste keer dat u weerstand ontmoet. Ook in het begin van uw voorzitterschap was er veel kritiek. Uw loyaliteit werd in twijfel getrokken vanwege uw dubbele nationaliteit en anoniem stoorden mensen zich aan uw Marokkaanse accent.” Khadija Arib: “Ik weet niet waarom mensen dat doen, maar ik merk wel dat elke keer wanneer ik mijn nek uitsteek, ik word blootgesteld aan roddel en achterklap. En dat is nu vlak voor de verkiezingen natuurlijk geen toeval. Ik heb gezegd dat ik in na 17 maart opnieuw Kamervoorzitter wil worden. Het is aan de Kamer om daarover te besluiten. Blijkbaar moet er aan mijn stoelpoten worden gezaagd. Ja, misschien door mensen die niet op eigen kracht op deze plek kunnen komen en het hiervan moeten hebben.”

Janneke: “Het staat in schril contrast met uw populariteit en de lovende kritieken die u krijgt voor uw voorzitterschap.” Khadija Arib: “Ik krijg ook veel hartverwarmende reacties, dat geeft me steun en kracht om op dezelfde weg door te gaan, ook al proberen anderen me te beschadigen. Uiteindelijk denk ik: dat zijn de mensen voor wie je het doet.”

Janneke: “Wat is uw geheim?” Khadija Arib: “Ik ben oprecht in alles wat ik doe, ik doe me nooit anders voor dan ik ben. Ik zeg geen ‘ja’ en doe vervolgens ‘nee’, of andersom. Dat zou ik ook niet kunnen. En je kunt aan mij zien of ik boos ben of blij. Als ik ergens genoeg van heb, dan ben ik heel duidelijk; het is genoeg geweest. Kap ermee. Ik denk dat mensen die eerlijkheid waarderen. Ik heb altijd beweerd dat de politiek geen slangenkuil is, maar met zo’n ongefundeerd vuil artikel laat de politiek zich van haar lelijkste kant zien. Gelukkig doen veel collega’s niet mee aan dit soort politiek. Maar het raakt me natuurlijk wel. Toch durf ik te beweren dat ik een olifantshuid heb. Ik heb het nooit cadeau gekregen in mijn leven en altijd afwijzing op afwijzing moeten incasseren. Dus dit kan er ook nog wel bij.”

Janneke: “U heeft een lange weg afgelegd om te komen waar u bent. Uw ouders kwamen hier als gastarbeiders die vuile ziekenhuislakens wasten in een wasserij in Schiedam.” Khadija Arib: “Ik kwam zelf naar Nederland toen ik vijftien was (in het kader van de toenmalige gezinshereniging, red.), dat is een eenzame periode geweest. Ik kende hier niemand, terwijl ik in Marokko, ook al was ik enig kind, een rijk sociaal leven had. In Nederland heb ik heel lang mijn koff er niet uit willen pakken, want ik wilde terug. Tot ik op enig moment toch de knop omzette en besloot dat ik er hier iets van moest maken. Ik zei tegen mijn vader: morgen gaan we alle scholen langs. Hij slaakte een zucht: eindelijk pakt dat kind haar koffff er uit.” 

Janneke: “Wat heeft u van de vrouwen die u in uw leven zijn voorgegaan, meegekregen?” Khadija Arib: “Mijn oma en moeder, die allebei nooit naar school zijn geweest, hebben mij gestimuleerd om te studeren, om onafhankelijk te zijn. Mijn moeder heeft het altijd heel vernederend gevonden dat anderen haar moesten uitleggen wat er in een brief stond. Zij hebben mij daarvoor willen behoeden. Net als het zware werk dat mijn ouders hebben moeten doen. Wat ik van mijn oma en moeder verder heb meegekregen, is hun open houding in het leven. Het was nooit van: het hoort en het moet zo, nooit normatief. Zoals je dat wel ziet in Marokkaanse gezinnen. Mijn oma was ondanks haar ongeletterdheid een heel progressieve vrouw die scheidde van haar man omdat ze niet van hem hield. Haar dorp was met stomheid geslagen; weggaan bij iemand die voor je zorgt! Inderdaad, mijn oma stond symbool voor dat je je eigen weg kunt gaan in het leven. Zelfs als dat betekent dat je in zeer moeilijke omstandigheden je kinderen alleen moet opvoeden.”

Janneke: “U bent zelf ook gescheiden en heeft drie kinderen grootgebracht. Hoe heeft u dat gedaan terwijl u intussen carrière maakte?” Khadija Arib: “Dat vraag ik mezelf ook weleens af, haha. En nu heb ik diezelfde zorg om mijn dochter (Sabra, arts, red.), die heeft ook drie kleintjes. Dan zeg ik tegen haar: ‘Poeh, het is wel héél veel wat jij doet!’ ‘Ja, nou en, zegt ze dan, dat heb jij toch ook gedaan!’ Ik ben gevormd door het voorbeeld dat ik heb meegekregen, mijn kinderen ook. Laatst had ik een gesprek met mijn dochter en twee zoons (de tweeling Ghassan en Wadie, red.) toen er een maatschappelijke discussie gaande was over ouderen en of die wel voorrang mochten hebben op ic-bedden. Zelfs sommige artsen doen daaraan mee. Zelf vind ik dat je dan moet knokken voor meer ic-bedden, niet wie voorrang krijgt. Alle drie zeiden ze uit zichzelf: dat kan toch niet in deze samenleving! Ik was zó ontroerd dat zij er uit zichzelf zo over dachten! Dan ben ik een heel trotse moeder.”

Janneke: “Iets anders. Wat ik in u waardeer, is dat u er altijd zo ontzettend verzorgd uitziet.” Khadija Arib: “Dat vind ik belangrijk. Er verzorgd uitzien heeft niets te maken met modieus zijn of geld. Het heeft ook met respect te maken. Ik voel me heel prettig in een pyjama, maar ik verschijn er niet mee op mijn werk. Je mag ook een beetje moeite doen, vind ik. Ik kreeg laatst een mail van iemand die zich stoorde aan een kamerlid die in T-shirt verscheen, met tatoeages en zo. Ik wist precies wie het was, Peter Kwint van de SP. Die mail heb ik naar hem doorgestuurd. ‘Volgens mij voldoe jij aan het signalement’, schreef ik erbij. Verder vind ik dat bijna iedereen zich prima kleedt in de Kamer. Mensen hebben natuurlijk wel een eigen stijl.”

Janneke: “In 2018 kreeg u de Thorbeckeprijs voor politieke welsprekendheid met de opdracht het debat en welsprekendheid in de Tweede Kamer te stimuleren. Stoort u zich aan de verruwing in taal en omgang in de politieke arena?” Khadija Arib: “Ik maak me daar wel zorgen over. Net als de toenemende bedreigingen van politici. Als Kuzu van DENK de premier met een vingertje aanwijst en ‘dictator’ noemt, grijp ik in. Ik vind dat een heftige aantijging. Dat kan niet. Je kan ook kritisch zijn op een respectvolle manier zonder de ander te beledigen. Rutte is niet van mijn partij, maar het is wel de premier van dit land. Als politici in de Kamer zo met elkaar omgaan. dan denken mensen in het land: dan mag ik het ook. Op posters van Rutte was een hitlersnorretje getekend en hakenkruizen… Van die verharding in mentaliteit word ik heel verdrietig.”

Janneke: “Wilt u ook een voorbeeldrol vervullen voor andere vrouwen met een niet-westerse achtergrond?” Khadija Arib: “Ik maakte gisteravond een wandeling, toen een jonge Marokkaanse vrouw ineens mijn naam riep. Ze zei: ‘Jij bent zo’n voorbeeld voor me, ik wil graag een keer een koffi e met je drinken. We hebben nummers uitgewisseld. Ik vind het heel eervol om een inspiratiebron te zijn. En te laten zien dat afkomst niet bepalend is voor succes en dat je met vallen en opstaan zelfs Kamervoorzitter kunt worden.”