Janny van der Heijden

Hoe zag het leven van jouw moeder eruit toenzij 61 was?
Ze woonde toen nog met mijn vader in mijn ouderlijk huis in Zandvoort, waar mijn vader werkte als ambtenaar voor de gemeente. Dat was ongeveer in de tijd dat ik zelf trouwde met de man die de vader van mijn zoons zou worden. De oude foto die bij dit verhaal staat is genomen op mijn trouwdag. Je ziet aan de blik waarmee mijn ouders elkaar aankijken al dat het een goed huwelijk was, heel zoet. Mijn moeder heeft me altijd voorgehouden: ‘Als je trouwt, trouw dan met een man zoals je vader.’ Ze adoreerde mijn vader.”

‘Iedereen moest mee-eten’
“Mijn moeder was een enorme moederkloek met een dienstbaar karakter, altijd bezig met zorgen voor anderen. Op zon- en feestdagen zat het huis altijd vol met mensen die anders alleen waren. Ik geloof niet dat wij de feestdagen ooit alleen met het gezin hebben gevierd. Eten was heel belangrijk bij ons thuis. Op de dag dat mijn moeder van mij beviel wilde ze eigenlijk niet naar het ziekenhuis, omdat ze een konijn in de pan had liggen. Bij ons bleef altijd iedereen mee-eten of moest op z’n minst proeven wat er op het vuur stond. Eten associeer is dus met gezelligheid en samen delen. Maar ook dat het vers, lokaal en onbewerkt is. Pakjes en zakjes met kleurstoffen en toevoegingen kwamen er bij ons niet in, dat was toen nog heel uitzonderlijk. Als kind vond ik dat helemaal niet leuk, want ik wilde ook gekleurde paaseitjes of opgeklopte puddinkjes uit een zakje; dat zag ik bij vriendinnetjes thuis.”

‘Ik geloof niet in het toeval’
“Mijn moeder was haar tijd dus al ver vooruit. Dat komt misschien doordat het een vrouw was die dingen ‘wist’, noem het hoogsensitief of een zesde zintuig. Ik heb bijvoorbeeld een aantal auto-ongelukken gehad die zij allemaal voorspeld heeft, maar dan wilde ik niet luisteren naar haar waarschuwingen. Zelf heb ik misschien iets van haar sensitiviteit geërfd. Als ik bijvoorbeeld een wens heb, dan komt het niet zelden vanzelf op mijn pad. Zoals toen ik in het verleden begon met schrijven en later hoofdredacteur wilde worden van de ‘Tip Culinair’. Ik had het nog niet bedacht of het gebeurde. Ik geloof daarom ook niet in toeval. Mijn zonen hebben dat overigens ook.”

‘Basis om op terug te vallen’
“Ik kijk terug op een ontzettend fijne, stabiele jeugd. Altijd het gevoel gehad dat ik gewenst en geliefd was, dat werd ook uitgesproken. Waardoor ik heel erg geaard ben en altijd het gevoel heb dat ik er mag zijn. Dat is een enorme basis om op terug te vallen als zich lastige dingen voordoen in het leven.”

En nu ben jij (net) 61…
“En zijn mijn ouders intussen allebei overleden en, inderdaad, heb ik niet hun voorbeeld van een levenslang gelukkig huwelijk kunnen volgen. Dat ik gescheiden ben vond ik dan ook heel lastig; dat het me niet gelukt is! Het speelde zich ook nog allemaal achter elkaar af; mijn moeder die eerst dement werd en daarna naar een verpleeghuis moest, de ziekte van mijn vader, prostaatkanker met uitzaaiingen in zijn skelet, hun beider overlijden en mijn scheiding. Ik had heel erg veel op mijn bord!”

‘Om zes uur op bed’
“Het begon dus met mijn moeder die dement werd. Alsof  ze het voorvoelde heeft ze altijd gezegd: ‘Als ik dement word, moeten jullie me helpen.’ Maar dat kan helemaal niet in Nederland. Acht jaar heeft het geduurd. Vreselijk, een zelfstandige, lieve vrouw die op een gegeven moment naar een verpleeghuis moest waar ze soms al om zes uur op bed lag door personeelstekort. Als ik haar bezocht had zat ik daarna vaak een uur te huilen in mijn auto, zó afschuwelijk vond ik het voor haar. Ook al was ze dement, ze had genoeg tegenwoordigheid van geest om zich ongelukkig te voelen in het verpleeghuis. ‘Neem me mee, ik hoor hier toch niet’, zei ze vaak tegen me. Wat ik ook heel lastig vond, was dat veel mensen het lieten afweten. ‘Ach… ze herkent me toch niet meer’, hoorde ik dan. Terwijl mijn moeder voor al die mensen een leven lang had klaargestaan. Op een gegeven moment ging het niet goed met haar, ze hadden tumoren in haar buik ontdekt. Ik was op vakantie en ben in tien uur teruggereden uit Frankrijk, de volgende dag raakte ze in een coma. Toen mijn broer ook enkele dagen later terugkeerde van zijn vakantie, is ze pas doodgegaan. Ze heeft op hem gewacht. Eigenlijk is het sterfproces van mijn moeder begonnen toen mijn vader was overleden, een paar maanden daarvoor.”

‘Pappie wilde nog niet gaan’
“Mijn vader heeft op zijn beurt nog alles gedaan, ondanks uitgezaaide kanker, om zo lang mogelijk te blijven leven door middel van allerlei aanvullende therapieën terwijl hij al lang was opgegeven. Hij wilde niet gaan, omdat hij vond dat zijn dochter, die in scheiding lag, en zijn kleinzonen hem nog nodig hadden. Toch heb ik met mijn moeders dood meer moeite gehad dan met die van pappie. Met hem heb ik die laatste periode nog lange gesprekken gehad. Met mammie heb ik dat gemist. Ik had ook een soort boosheid; dat haar moest overkomen waar ze altijd zo bang voor was geweest. Ik vond dat niet waardig, niet eerlijk.”

‘Mijn man wilde een ander leven’
“De scheiding van mijn man kwam overigens als een donderslag bij heldere hemel. Hij vond het op een gegeven moment genoeg en wilde een ander leven. Ja, waarschijnlijk een midlife crisis. Heel lastig, omdat niemand het had zien aankomen. Ik vond het een enorme teleurstelling tegenover mijn ouders en onze zonen Roderick en Diederick. Gelukkig heeft mijn moeder het niet bewust meegemaakt.”  “Ik had in die periode van mijn leven zoveel te verwerken dat ik aan rouwen niet toekwam. In het bestek van acht maanden mijn ouders verloren en ook mijn man weg. Ik had heel sterk het gevoel: ik ben van niemand meer. Mijn rouw stelde ik uit, want ik moest voor mijn kinderen zorgen, twee jongens van toen 10 en 19. Over geld ben ik niet gaan strijden met mijn ex-man, ik had geen ruimte om daar energie aan te besteden. Dus ben ik carrière gaan maken om ervoor te zorgen dat we in Aerdenhout konden blijven wonen. Ik wilde mijn zoons niet ook nog eens uit hun omgeving halen. En ik wilde hen laten zien dat je uit iets negatiefs ook iets positief kunt halen en dat je nooit bij de pakken neer moet gaan zitten. Het gaat er niet om wat je op je bordje krijgt, maar hoe je ermee omgaat. Die levensles hebben ze wel meegekregen, denk ik. Maar ik heb ook met een schuldgevoel rondgelopen, dan was ik weer aan het werk en kon ik dus niet thuis zijn bij mijn jongste.” ‘Jongens goed terechtgekomen’ “Mijn zoons zijn allebei heel goed terechtgekomen. Roderick, nu 36, zit in de kunst, is initiator van de fotografiebeurs Unseen en Diederick, nu 27, is net terug uit Madrid, waar hij een master in management gehaald heeft. Hij is daarnaast China-deskundige en Japanoloog.”

‘Alweer jaren single’
“Na mijn scheiding heb ik nog wel relaties gehad, maar ik ben alweer jaren single. Snap jij het? Hahaha. Maar ik kan ook heel gelukkig zijn zonder man en ik heb veel dierbare vrienden om me heen. De laatste jaren treed ik meer op de voorgrond van mijn vak, zoals met ‘Heel Holland Bakt’, wat overigens een feestje is om te maken. De bekendheid die het succes me gegeven heeft, wil ik graag gebruiken om mensen meer kennis bij te brengen over eten. Als mensen zich meer bewust worden van wat ze eten, kunnen ze betere keuzes maken. Dat is mijn missie. Welbeschouwd heeft mijn moeder daarvoor het zaadje geplant bij mij. Zij was haar tijd vijftig jaar vooruit…. Ik ben ook echt schatplichtig aan mijn moeder, zij leerde me proeven en bracht me respect voor mooie producten bij.”